دوو ساڵ لەمەوبەر لەم ڕۆژەدا، جەنگێکی وێرانکەر لە غەززە هەڵگیرسا. هەر لەم رۆژانەی ساڵی ڕابردووشدا بوو كە شەڕەكە لوبنانی گرتەوە. دوو مانگیش دوای ئەوە سوریا بە ئازادکراو ڕاگەیەندرا. پەرەسەندنی پێكدادان لەوێ نەوەستا. تەنها مەسەلەی کات بوو پێش ئەوەی جەنگێکی گەورەتر لە مانگی تەممووزی ئیمساڵ لە نێوان دوو گەورە هێزی هەرێمیدا، ئێران و ئیسرائیل، سەرهەڵبدات. بەڵێ ئەو شەڕەیان جارێ وەستاوە بەڵام ئەو چاپتەرە هێشتا کۆتایی نەهاتووە. ئەمڕۆ، هەموو عێراقییەک دەستی لەسەر دڵیەتی، پرسیار دەکات ئایا بەمزوانە نۆرەی ئەوانیش دێت كە لەو ململانێیە تێوەگلێن، جا بە ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ. ئەوەی ئاشكرایە ئەوەیە کە هێشتا دیاردەی دیالۆگ و گفتوگۆكردن لە ناوچەكەدا زاڵ نییە. ئەم بێ گفتوگۆییە ئاڵۆزتریش بووە بە ئاڵۆزی دینامیكیەتی هێز لەسەر شانۆی جیهانیدا ، وەك بەردەوامبوونی جەنگ لە ئۆکرانیا، چڕبوونەوەی کێبڕکێی ئەمریکا و چین، یان دابەشبوونی باکوور و باشووری گۆی زەوی.
لە ناوخۆدا، وڵاتانی لەڤانت و عێراق لاواز و پەرشوبڵاو و بەسەربازیكراون. بێجگە لە ئوردن، سیستەمی حوكمڕانی لە زۆربەی وڵاتەكانی دیكە كارا نیە و لایەنە دەوڵەتی و نادەوڵەتیەكان لە ململانێیەکی ڕاستەوخۆدان. هەرێمی کوردستانی عێراقیش لەوەدا بەدەر نییە. مایەی سەرنجە، كە هەر یەکێک لەم وڵاتانە بە سەرچاوەی مرۆیی و سروشتییەوە دەوڵەمەندە، و لە توانایدایە پەرە بەهێزە هەناویەكانی بدات بۆ دیاریکردنی چارەنووسی و بنیادنانی داهاتوویەکی باشتر. پێكهاتە هەمەڕەنگەكانی هەریەك لە وڵاتانی لەڤانت و عێراقیش لە سەردەمانی دێرینەوە شانبەشانی یەکتر ژیاون، وە بەهۆی پەیوەندییە کلتووری و مێژوویی و ئابوورییەکانەوە بەیەکەوە بەستراونەتەوە. بگرە ڕەسەنایەتی ناوچەکەمان لە ناسنامە نیشتمانییە جۆراوجۆرەکانیدایە و لە یەکسانی پیاوان و ژناندایە. پێویستە لەڤانت و عێراق هەمیشە نیشتمانی گەلە جۆراوجۆرەکان بێت: بە عەرەب، کورد، تورکمان، کلدانی، ئاشووری، و ئەرمەنەوە، وە ماڵێك بێت بۆ ئاین و مەزهەبەكانی ئیسلام، مەسیحیەت، ئێزیدی، سابیئەی مەندایی، کاکەیی، جولەکە، زەردەشتی، و بەهایی. بۆ ئەوەش پێویستمان بە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانە کە بە جددی لە گفتوگۆدا بەشدار بن بۆ دیاریکردنی ڕێگای هاوبەشمان بەرەو سەقامگیری و ئاشتی و خۆشگوزەرانی. کاتی ئەوە هاتووە کە بە هاوكاری نێودەوڵەتی دەست بە بنیادنانی نەتەوەکانمان و بەهێزکردنی نیشتیمان و دەوڵەتەکانمان بکەین. بۆ ئەمەیە كە ئێمە لێرە لەم هۆڵەداین.
لە ئۆكتۆبەری پارساڵ و لەم هۆڵەدا، “كۆڕبەندی لەڤانت و عێراق”مان ڕاگەیاند، كە بریتیە لە تۆڕێکی گەشەسەندووی سەنتەرەكانی توێژینەوە لە ناوچەكە، و مەبەست لە دامەزراندنیشی بریتیە لە پەرەپێدانی گفتوگۆی جیددی لە نێوان سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان و بۆ پێشخستنی یەكڕیزی کۆمەڵایەتی و ئابووری ناوچەیی، بەدەر ململانێ وێرانکەرەکانی ئەمڕۆ. لە مانگی حوزەیراندا، ئەندامانی كۆڕبەندەكە لە عەمان کۆبووینەوە و کۆمەڵێک پێشنیاری سیاساتیمان ئامادەکرد، کە لەو کاتەوە بڵاومان کردوونەتەوە و لە ماڵپەڕەکەماندا بەردەستن.
هەر دوێنێ پاشنیوەڕۆ، ئەندامانی كۆڕبەندەكە، لەگەڵ داڕێژەرانی پۆڵەسی و پسپۆڕانی سەر بە سەنتەرەكانی توێژینەوەی نێودەوڵەتی و دیپلۆماتکارانی باڵا کۆبوونەوە، بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی نوێترین شیكرنەوە و تێگەیشتن لە دینامیکیەتی ئاسایش لە ناوچەکەماندا. لە دەرەنجامی گفتوگۆکانیان کۆمەڵێک پێشنیاری پۆڵەسی نوێی پراکتیکی هەلقوڵان بۆ سوودی لایەنە پەیوەندیدارەکان. بە دلنیاییەوە، پانێڵە كراوەکانی سەرلەبەیانی سبەینێ سەرنجی زیاترە دەخەنە سەر لەڤانت و سوریا.
دیداری ئيمڕۆمان یەک ساڵ دوای هەڵبژاردنە گشتییەکانی هەرێمی کوردستان بەڕێوەدەچێت. سێ ساڵ زیاتر تێپەڕیوە لەوەتەی دوا جار پەرلەمانێکی کارا و حكومەتێكی هەڵقوڵاوی هەڵبژاردنمان هەبوو. لەو سێ ساڵەدا، هەرێمی كوردستان بە بارێكی ئابووری و سیاسی قوڕس تێپەڕی، بەتایبەتی بەهۆی قەیرانی مووچەوە. رووداوی كرژی و توندوتیژیشمان لە نێوان لایەنە سیاسییەکاندا بینی، كە هەڕەشەی مەزن بوون لە باری سەقامگیریە ناسکەكەی هەرێمە خنجیلانەكەمان. دیارە لێكترازانی سیاسی و كۆمەڵایەتی بە سیمای هەرێمەوە نووساوە. پرسیارەکەی ئێستا لە بەردەمماندایە ئەوەیە کە ئایا کاتی ساڕێژکردنی ئەم برینانە هاتووە، لە ڕێگەی هەماهەنگی سیاسییەوە، بە بوژاندنەوەی پەرلەمان، و بە پێکهێنانی حکومەتێکی نوێ. بێگومان کاتی چارەسەرکردنی سەرەکیترین پێداویستیەكانی خەڵکی هەرێمە: ئەویش دۆزینەوەی چارەیەێکی هەمیشەیی و بەردەوام بۆ قەیرانی مووچە، و بە دامەزراوەكرددنی پەیوەندی نێوان هەولێر و بەغدا. لە کاتی ئەم کۆنفرانسەدا، گوێ لە بڕیادەرانی هەردوو لایەنانی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن دەگرین، هەتا لە دیدگاکانیان بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشە گرینگانە تێبگەین.
لە ١١ی مانگی داهاتوودا، عێراق هەڵبژاردنێکی گرنگی دیکە بەخۆیەوە دەبینێ. لە ئێستاوە لایەنەکان ئامادەکاری بۆ کارنەڤاڵێکی دیكەی هەڵبژاردن دەكەن. لێرەوە داوا لە سەركردە سیاسیە بەشدارەكان دەكەین كە لەو دیدارەدا وتاردەرن، كە بەپێی توانا لەو مینبەرەدا خۆیان لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن بەدوور بخەن و تەركیز بخەنە سەر بابەتە سەرەكیەكانی دیدارەكە. دەشمانەوێ لە بڕیاردەرانەوە ببیستین ئایا ئەم هەڵبژاردنە بەڕاستی، هەروەک چۆن زۆر کەس هیواخوازن، گۆڕانکاری گەورە دروست دەکات؟ لە غیابی دیموکراسییەتێكی پێگەیشتوو لە عێراقدا، پڕۆسەی هەڵبژاردن, بە هەموو كەموكورتیەكانیەوە هێزێکی ڕاستەقینەی گۆڕانکاری بووە. پرسیارەکە ئێستا ئەوەیە: ئایا دەتوانین بڕیاردەران و سیاسەتمەداران هان بدەین بۆ ئەوەی دەست بکەن بە تۆكمەكردنی دامەزراوە دیموکراسییەکان وەک ئەولەویەتێكی لوتكەیی؟
لە دوایین بابەتدا، دەمەوێت سەرنجتان بۆ دوایین بەرهەمی توێژینەوەی ئینستیتیوتەكەمان ڕاکێشم، کە باس لە چارەسەری بەشێك لە ئاستەنگییەکانی حوکمڕانی لە شنگال و مەینەتی خەڵکەکەی دەکات. دوای چەندین ساڵ لە فەرامۆشکردن و بنبەستی سیاسیی، و ئیفلیجی ئیداری، بڕیارماندا کە قووڵتر بڕوانینە شەنگاڵ و میکانیزمێکی گونجاو بۆ نێوەندگیریی حوکمڕانی دابهێنین، بەجۆرێك كە خزمەتگوزاریەكان لە سیاسەت و بەسیاسیكردن جیا بكەینەوە.
بۆ ئەوەش، یەكەمجار ڕووپێوییەکی (واتە سێرڤێیەكی) گەورەمان ئەنجامدا بۆ وەرگرتنی بۆچوونی ٦٥٦ شنگالی، لەوانە ئاوارەکان؛ ٧٨ چاوپێکەوتنی سەرەکیمان لەگەڵ خەڵكی پەیوەندیدار و سەرچاوەی زانیاری ئەنجامدا؛ ١١ كۆبوونەوەی چڕی داخراومان بۆ بژاردەی شەنگاڵیەكان رێکخست؛ و دوو خولی گفتوگۆی نێوان کۆمەڵگاكانی شەنگاڵمان ئەنجامدا. بە پشتبەستن بە دەرەنجامی ئەو توێژینەوە مەیدانیە، مۆدێلێکی نوێی حوکمڕانیمان پێشنیازكرد و تاقیمان كردەوە. ٢٥ نوێنەرمان لە ئەندامانی پێكهاتەكانی شنگال و چالاکوانانی کۆمەڵگەی مەدەنی هەڵبژارد و بەرەوڕووی پارێزگار و جێگری پارێزگاری نەینەوامان كردنەوە بۆ لێدوانی راشكاوانەی بونیادنەرانە و پێداچوونەوەی بەربەستەكانی بەردەم پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریەكان بۆ شنگاڵ و چۆنێتی چارەسەركردنیان لە چوارچێوەی دەسەڵاتە پێدراوەكانی حكومەتی خۆجێیی.
شنگالییەکان ٨١ داواکاری ناوخۆیی گرنگیان دیاریکرد، کە زۆربەیان پەیوەندییان بە خزمەتگوزارییەکان و چاککردنەوەی ژێرخانی ئابوورییەوە هەبوو. لەوەش گرنگتر، ئەم داواکارییانە بۆ حکومەتی خۆجێیی گونجاون و دەتوانن بوژانەوەی شنگال خێراتر بکەن و گەڕانەوەی ئاوارەکان ئاسانتر بکەن. جەنابی پارێزگار پابەند بوو بە چارەسەرکردنی هەریەکێک لەم داواکارییانە و دووبارە کۆبوونەوەش لەگەڵ هەمان نوێنەرانی كۆمەڵگاكانی شنگاڵ لە ئایندەی نزیكدا. ئەگەر پارێزگار و تیمەکەی لە جێبەجێکردنی ئەم میکانیزمەدا سەرکەوتوو بن، ئەوا دەتوانرێت وەک مۆدێلێکی ڕاستەقینە بۆ ناوچە پڕ لە كێشەکانی دیکەی عێراق و بگرە سوریاش بگونجێندرێت.
وردەکارییەکانی ئەم دەستپێشخەرییە، لەگەڵ پێداچوونەوەیەکی بەرفراوانی بڵاكراوەی پێشتر و چوارچێوەی مێژووییەكانمان لە راپۆرتێكی تێروتەسەلدا لە هەفتەی ڕابردوو بڵاوکردەوە، کە ئێستا لە ماڵپەڕەکەماندا بەردەستە.
بەشداربووانی بەڕێز،
ئێمە ئەمڕۆ و سبەینێ لێرە لەم دیدارە گرنگەدا کۆ دەبینەوە، نەک تەنها بۆ گفتوگۆکردن لەسەر سیاسەتەکانی حکومەتەكان، بەڵکو بۆ کارلێکردنێكی دروستكەرانە لە نێوان خەڵک و بڕیاردەراندا، لە نێوان نوخبە، داڕێژەرانی پۆڵەسی، شارەزایانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی. چاوەڕوانین کە هەریەکێک لە ئێوە، لە پێگەکانی خۆتانەوە، بەشداری بکات لە پرۆسەی ئاراستەكردنی سیاسەت، بە ئاراستەی بەرژەوەندی هاوبەشمان لە وڵاتێکی هاوبەشدا.
لە كۆتاییدا، زۆر سوپاستان دەکەم بۆ ئامادەبوون و بەشداری چالاکانەتان. هەروەها زۆر سوپاسگوزارم بۆ هەموو ئەو کەسانەی کە بە شێوازی جیاواز ، بەشدارییان کردووە لە ڕێکخستن و سەرخستنی ئەم کۆنفرانسەدا بۆ خزمەتی گەلەکەمان، خاکەکەمان و وڵاتەکەمان. هیوای کۆبوونەوەیەکی خۆش و بەرهەمدارتان بۆ دەخوازم.