شاراوە نیە لە عێراقدا سياسەت لەسەر ئاستی تاکە کەسی دەکرێت و ئەمەش لەمەڕ سیاسەتی پەیوەندی هەرێمی کوردستان و بەغدادا بەدەر نیە. پەرەوپێشچون و پەرەوپاشچون لەم پەیوەندیەدا تا ئاستێکی زۆر دروستبووی دینامیەت و ئاستی پەیوەندی و متمانەی نێوان سەرکردەکان بوە. لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا، حیزبە سەرەکیەکانی هەرێمی کوردستان رۆڵێکی یەکلاییکەرەوەیان بینی لە دەستنيشانکردنی موستەفا کازمی بۆ پۆستی سەرۆک وەزيرانی عێراق. پارتی و یەکێتی پاڵپشتی خۆیان بۆ موستەفا کازمی نيشاندا پێش ئەوەی لەلایەن بەرهەم ساڵح، سەرۆک کۆماری عێراقەوەو کاندید بکرێت بۆ ئەو پۆستە. سەرکردەکانی حکومەتی هەرێم لەسەر ئاستی شەخسی کازیمیان دەناسی و پەیوەندێکی پیشەییان هەبوو لەگەڵی ئەوکاتەی کە سەرۆکی دەستەی هەواڵگری بوو. لەمانەش گرنگتر ئەوەیە کە سەرکردایەتی کورد باوەریان وابوو کە نيشاندانی پاڵپشتی لەو کاتەدا وەبەرهێنانێکی بەجێیە کە بەهۆیەوە دەکرێت ئەو پەیوەندیە بێ گێشەیەی نێوان هەرێم و بەغدا درێژ بکاتەوە هەروەک چۆن لەنێوان هەرێم و عادل عەبدولمەهدیدا، پێشگرەکەی کازمی، هەبوو.
دوای تێپەربوونی دۆخی پاش ڕیفراندۆم کە تێێدا پەیوەندیەکانی نیوان هەرێم و بەغدا وەستا، دیسانەوە پەیوەندیەکان ئاساییبوونەوەیان بەخۆوە بینی، بەتایبەت لەپێش هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٨ کە تێیدا پەیوەندیەکان زیاتر توند و تۆڵتر بوون بەتایبەت دوای دەستنیشانکردنی عادل عەبدولمەهدی، دۆستی نزیکی زۆرێک لە سەرکردایەتی کوردی، وەکو سەرۆک وەزیران. ئەوەبوو کە لە ساڵی ٢٠١٩ دا، بەغدا ڕەزامەندی دا بە ناردنی ١٢.٦٧٪ بودجەی فیدرالی بۆ هەرێمی کوردستان و لەبەرامبەردا کوردستان ڕەزامەندی دا بەناردنی ٢٥٠٠٠٠ بەرمیل نەوت لەرۆژێکدا. بەڵام لەبەر چەند هۆکارێک، حکومەتی هەرێمی کوردستان نە ئەو بڕە نەوتەی نارد و نە داهاتەکەشی. ئەمەش بۆیە ئەوەی کە شيعەکان فشارێکی یەکجار زۆریان خستە سەر سەرۆک وەزیران بۆ ئەوەی بەشی هەرێم ببڕێ لە تێكڕای بودجەی عێراق. بەڵام حکومەتەکەی عادل عەبدولمەهدی بەردەوام بوو لەناردنی بەشە بودەجەی هەرێم. سەرباری ئەمانەش، دانوستانەکان هەربەردەوام بوون و هەردوولا توانیان بگەنە ڕێککەوتنێکی گشتگیر بۆ چارەسەرکردنی بابەتی داهاتی نەوت و خاڵە سنوریەکانی هەرێم. ئەم دانوستانانە و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکانی پێشوو وەستێنرا پاش ئەوەی عادل عەبدولمەهدی دەستی لەکار کێشایەوە لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٩. بەڵام سەرباری ئەمەش، بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان دوای بڕێنی داهاتی خەمڵێنراوی ٢٥٠٠٠٠ بەرمیل نەوت هەردەهات هەتا مانگی نیسانی ٢٠٢٠ ( بڕی ٤٥٤ ملیار دیناری عێراقی، یان ٢٧٨ ملیون دۆلار). بەڵآم لە پڕێکدا و لەکۆتا حەفتەکانی کابینەکەی، عادل عەبدولمەهدی بڕیاری بە وەزارەتی ئابووریدا کە مەعاشی فەرمانبەرانی هەرێم کوردستان ببڕدرێت.
ئەم دۆخە بەخێرایی بەپێچەوانەکرایەوە لە ئایاری ٢٠٢٠دا کاتێک کە کازمی دەستی بەکارکرد وەک سەرۆک وەزیران. وەزیری ئابوری عێراق، عەلی عەلاوی بەڵێنی دا بەبەردەوامی ناردنی بودجە بەو مەرجەی کە هەرێم پابەند بێ بە شەفافیەت و بەرپرسیارێتی لە داهاتی هەناردەکردنی نەوت و خاڵە سنوریەکان. بەڵام دەرکەوت کە ناردنی بودجەی هەرێم یەکجار بوو و هەتا مانگی ئاب وەستێنرا کاتێک لەم مانگەدا کازمی رەزامەندی دا بەبەردەوامبوونی پێدانی بەشەپارەی هەرێم بە برێ ٣٢٠ ملیار دیناری عێراقی (٢٧٠ ملیۆن دۆلار) هەتا کۆتایی ساڵ وەکو جێبەجێگەیاندنی بەشێکی یاسای بودجە. هەروەها کازمی بەڵێنی دا بەوەی کە کێشە هەڵپەسێراوەکانی نێوان هەرێم و بەغدا چارەسەر بکات کە بابەتی بودجی داهاتی نەوت تەنها یەك دانەیە. ئەو کێشە درێژخایەنانەی کە ماونەتەوە و بەهەمان ئاست گرنگن بریتین لە کێشەی ناوچەیەکی بەرفراوانی جێناکۆکن کە کەرکوکی دەوڵەمەند بەنەوت دەگرێتەوە و هەروەها بابەتی ئەمنی و ئیداری ناوچە جێناکۆکان بەشێکن لەم کێشە هەڵپەسێردراوانە.
پەیوەندیەکانی نێوان هەرێم و بەغدا بابەتێکی یەکجار ئاڵۆزە، بە ئاستێک کە لەتوانای هیچ سەرۆک وەزیرانێک نیە چارەسەری بکات، تەنانەت سەرۆک وەزیرانێکی کارگوزەر کە وەک کاندیدێکی سازش لەسەرکراو هەڵبژێردرا بۆ پۆستەکەی و هیچ پاڵپشتیەکی حیزبە سیاسیەکان و کوتلە پەرلەمانیەکانی نیە. بەڵام، بەلەبەرچاوگردنی قەیرانە هەمەجۆر و هەمەچەشنەکانی عێراق، لە ئێستادا هەولێر بچوکترین خەمی کازمیە، چونکە ئەو سەرقاڵی تەحەدی سیاسی و ئەمنی و ئابووری گەورەی دیە و پێویستی بەهەماهەنگی حکومەتی هەرێمە بۆ ئەوەی بەسەرکەوتوانە بەرەنگاریان ببێتەوە. لەمانەش گرنگتر ئەوەیە کە ئامانجی کۆتای کازمی مانەوەی حکومەتەکەیەتی هەتا یا بۆ دوای هەڵبژاردنەکانی داهاتوو.
سەرباری ئەم تەحەدیانەش، کازمی بەڵێنی دا بەوەی ڕێککەوتنێکی گشتگیر بکات لەگەڵ حکومەتی هەرێم و بۆ ئەم مەبەستەش چەند گەرێکی دانوستاندن کرا لە نێوان هەردوو لا. لەوەدچێ کە هەردوولا توانیوانە کە بابەتە ئاڵۆزەکان خورد بکەنەوە بۆ چەند بەشێک ئەمەش رێگە خۆشکەر دەبێ بۆ چارەسەرکردنی بابەتەکان دانە بەدانە. بۆ نموونە، سەبارەت بە ڕێکخستنی خاڵە سنوریەکان، وادیارە کە دانوستانەکان هەنگاوی باشیان ناوە و هەولێر رەزامەندی داوە بەوەی کە ٥٠٪ داهاتی هەموو خاڵە سنووریەکان بدات بە بەغدا. لەگەڵ ئەوەشدا، سەرەتا پێویستە هەردوولا ڕێکبکەون لەسەر میکانیزمی جێبەجێکردنی لایەنی ئابووری و تەکنیکی. حکومەتی فیدرالی هەروەها ئاشکرایکرد کە لەمانگی تەمموزدا تاوتوی بابەتی ئەمنی تازە دەکات لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگەدا لە ناوچە جێناکۆکەکان کە لایەنی ئەمنی لەژێر دەستی چەند هێزێک بوە، لەوانە پۆلیسی فیدرالی و دژە تیرۆر و چەندین هێزی حەشدی شەعبی و حەشدی عەشائیری. شایەنی باسە کە لەم ناوچانەدا گرژی و ئاڵۆزی هێشتا هەیە و ئەو شوێنانەی کەوتوونەتە نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و هێزە عێراقیەکان لە ڕووی ئەمنیەوە ناجێگیرن. وادیارە کە چوار ناوەندی هاوبەش دروست دەکرێت لەو ناوچانەدا بۆ ئەوی ئەو بۆشاییە ئەمنیانە پڕبکرێنەوە کە داعش قۆستیەتێوە.
هەڵبەتە بەبوونی ویستی سیاسی، چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا ئەستەم نابێ. بەڵام، ئەگەری چارەسەرکردنیان بەلەبەرچاوگردنی دۆخی ئێستا کەمە و هەربۆیە پێشبینیکردنی داهاتوو کارێکی سەختە. خۆ ڕەنگە پەیوەندیەکانی نێوان کازمی و سەرکردەکانی هەرێمی کوردستان بکشێت و لەگەڵ تێپەربوونی کات و هەردوولا دووچاری فشاری دەور و بەریان بێتە سەر بۆ وەدەستهێنانی خاڵی زیاتر لەبەرامبەر. لەهەمان کاتیشدا رەنگە کازمی تموحی مانەوەی وەکو سەرۆک وەزیرانی داهاتوو وای لێبکات کە هاوپەیمانی نوێ دروست بکات لەسەر حیسابی هاوپەیمانیەکانی ئێستای. سەرکردایەتی کوردیش، بەو دابەشبوونەی ئێستایانەوە، رەنگە نەتوانن لەگەڵ کازمیدا بگونجێن. لەبەرامبەریشدا، شێعەکان و سونەکانیش لە ئێستادا تووشی دابەشبوونی زیاتر بوونە و رەنگە بنکۆڵی حکومەتی کازمی بکەن پێش هەڵبژاردنەکانی داهاتوو. ئەمەش لەکاتێکدایە کە کێشمەکێشی نێوان ئێران و ئەمریکاش کاریگەری خۆیان دەبێت لەسەر ڕووداوەکان تا ئاستێکی زۆری بەدینەکراو.
خاڵێگی گرنگی تر ئەوەیە کە سەرکردە عێراقیەکان پاڵپشتی دامەزراوەیی و بڕیاردانیان لەدەستداوە بۆ چارەسەرکردنی هۆکارە سەرکیەکانی کێشەکان. مێژوی نزیکی ئەم سەرکردانە پڕە لە شکست لەمەڕ هەموو بابەتەکان، وەکو جێبەجێکردنی دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ بۆ دابەشکردنی دەسەڵات لەنێوان سەنتەر و کەنارەکان، چارەسەرکردنی ناوچە جێناکۆکەکان ( جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠)، هەروەها ئیدارەدانی ئابووری و ئەمنیەتی وڵات. سیاسەتمەدارەکانی عێراق پاڵپشتی سیاسی و ئابووری و ئەمنی نێودەوڵەتی زۆریان لەبەردەستدا بوو ب بەدامەزراوەکردنی دیالۆگ و سەروەرکردنی یاسا و بەدیهێنانی حکومڕانی دروست ( الحکم الرشيد)، و هەمەجۆرکردنی ئابووری و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری گشتی بۆ هەموان، بەڵام، شەرمەزارانە تێکڕای نوخبەی سیاسی بەهەموو پێوەرێک شکستیان هێنا. عێراق هەموو هەلەکانی لەدەستدا بۆ دووبارە هەڵسانەوە، بەسەدان ملیار دۆلار لەدەستچوو لەبەر گەندەڵی و کۆمەڵگاکانیشی پڕچەککرا ودابەشبوون. ئەمانەش وایکرد کە عێراق سەروەری لەدەستبدات و توانای دروستبونەوە و هەڵسانەپاوەی خێرای نەمێنی. ئێستاش لەگەڵ سەرهەڵدانی پەتای کۆرۆنا و دابەزینی نرخی نەوت، هەرێم و بەغداش بێ پارەن و ناتوانن خەرجیەکانیان پەیدا بکەن ججای وەبەرهێنان بکەن لە ژێرخان و نوێکردنەوەی خزمەتگوزاریە گشتیەکان.
لەگەڵ ئەمانەشدا، هەڵبەتە تەحەددی و قەیرانە هاوبەشەکان و بەشداریکردنی نوێی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی، هەلی بەسوود دەهێننە پێشەوە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی عێراق لەمەودای دووردا و لەمەودای کورتدا پەیوەندیەکانی نێوان هەرێم و بەغداش پەرەوپێش بەرێت. بەتایبەتیش پشتبەستنی هەولێر بە بودجی نیشتیمانی و سەرهەڵدانەوەی دۆژمنێکی هاوبەش (داعش) و ئۆپەراسیۆنە سەربازیەکانی تورکیا لەسەر سنوری هەرێمی کوردستان و دیالۆگی نێوان ئەمریکا و عێراق بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی ستراتیژی و هەروەها دووبارەدرووستبوونەوە و بەشداربوونی عێراق لەپەیوەندیەکانی لەگەڵ چەندین وڵاتی عەرەبی، هاندەری باش و پێویستن بۆ دروستبونی پەیوەندیەکی بوونیاتنەر لەنێوان هەرێم و بەغدادا کە دەکرێت ببێتە هەوێنی گەیەشتن بە ئەنجامێکی ڕازیکەر بۆ هەردوولا. لێرەدا هەڵبەتە لایەن نێودەوڵەتیەکان دەتوانن ڕۆڵێکی گرنگ بگێرن بۆ هاندانی هەردوو لایەن بەمەبەستی لەئەستۆکردنی هەنگاوی متمانەدروستکەر. خۆ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا هەر ئەمەی کرد کاتێک کازمی سەردانی واشنتۆنی کرد لە مانگی ئابدا و سەرۆکی فەرەنساش ، ئیمانوێل ماکرۆن، بەهەمان شێوە ئەمەی کرد لەمیانی سەردانەکەی بۆ بەغدا لە ڕێککەوتی ٢ی سێپتەمبەردا. هەربۆیە، سەرکردەکانی بەغدا و هەولێر هێچ پاساوێکیان نیە بۆ ئەوەی دوودڵبن لە قۆستنەوەی ئەم هەلە گونجاوانە بەمەبەستی وەلانانەوی ڕابردوو و بوونیاتنانی داهاتویەکی باشتر.